KARAI VITO KÁSO

                        KARAI VITO KÁSO

         Oiko va'ekue peteĩ karai nahembirekói, nda'ita'ýrai, nda'itajýrai; mavavete ndoikóiva hendive. Ha upéi amo ipaha gotyoma ogueru oiko hendive peteĩ mitã karia’y. Ha pe mitã karia'y oipytyvõ chupe pe kokuére, oñangareko hymba vaka, ikavaju umíare.         Upéingo peteĩ árape, pe mitã karia'y ou omaña porã, ojesareko porã hese hína. Ohecha pe karai tujami oguapy, ha oñe'ẽ ha'eño hína, he'i he'íva hína pépe. Ha upéingo, peichahágui, osẽ oñembojape mitã karia'y ha oporandu chupe:

         - Nde, don Vito, mba’éiko rejapo hína.

         - Ha añe'ẽ kuarahy ndive hína -he'i chupe.

         Ha omaña porã hese, opukavy pe mitã karia’y ha he'i chupe:

         - Mba'éicha piko reñe'ẽta kuarahy ndive.

         - Mba'égui piko, chéngo añomongeta kuarahy ndive -he'i chupe- añomongeta jasy ndive ha yvytu ndie avei.

         Péa ndogueroviaséi.

         Ha upéingo heta ára ojuhu jey karai tujami oñomongeta hína oñomongetávandi, ha ndaipóri mavavetéva ijerére.

         Upéingo peteĩ ára pe mitã karia'y oñemboja he'i haguã pe karai tujápe ndopyta mo'ãiha pe árape omba’apo. Ou peteĩ karréta reve ha ogueru hikuái peteĩ hasy katúva pype hína. Ha osẽ pe karai oporandu chupe:

         - Ha mba'éreiko nderepyta mo'ãi -he'i chupe.

         Ha osẽ pe mitã karia’y he'i chupe:

         - Ha amo karrétapengo rogueraha hína peteĩ hasykatúva. Rohóta távape -he'i chupe- jahechápa noñepohanói amoite.

         Ha upémarõngo pe karai he'i chupe:

         - Ndikatúi piko jahecha hína -he'i chupe. Ha oñemboja pe karrétare. Ha'e upéi omaña porã hese ha osẽ he'i chupe:

         - Kóango úna semána ha un dia oikovéta. Ha opukavynte hese mitã karia'y ha ojupi karrétape ohopa hese.

         Ha upéi ou kuévo opyta jevy hikuái pépe. Ha osẽ pe mitã karia'y he'i chupe:

         - Hechápa, don Vito, ndejapu hague, mba’e úna semána ha un dia katu piko.Kóango doytor angete ome'ẽ chupe pohã, ha oikóta tréinta, kuarénta áño, ãga omano meve -he'i chupe.

         Ha upéingo oho ohasa.

         Ambue árape ou jey mitã karia'y omba'apo. Ha ohasa la úna semána ha un dia. Ha la do dia haguépe ou jey pe mitã karia'y, voi porã ou, ombotáma voi okẽ (ne'ĩrã gueteri ni opáy porã don Vito). Ha osẽ he'i chupe:

         - ¡Añete, don Vito, la ere va’ekue! Kavalete la úna semána ha un diápe omano la karai - he'i chupe.

         Ha upéingo, ñande jaikuaaháicha ko'ápe, pya'e voi herakuã umi mba'e; opárupi rei ojekuaa. Ha’e upémarõ ou ñepyrũma hendápe la hénte. Ou, ou, ha ha'e: "Nde un áño reikóta", he'i peteĩvape, "ha nde, áño do mése; ha nde, áño do mése ha úna órá ', he'i la ouvakuérape, ha péicha. Ha he'i hagueichaite oñekunpli, omanomba la hénte pe he'iha tiénpope. Ni peteĩ ndojavyi. Ha he'írõ la "huláno okuerátá", okuera. Ni peteĩ voi ndojavýi.

         Ha upémaramo osẽ pe mitã karia'y petei ágape -oguapy hína mokõivéva- ha he'i karaípe:

         - Nde, don Vito, ndéngo oiméne revy'a -he'i chupe.

         - Ha mba'éreiko, che ra'y –he’i chupe.

         - Ha ndéngo ndepo'a formal -he'i chupe- ndéngo oiméne reikuaáma araka'épa remanóta hína.

         - Ha hẽe, che aikuaa porã -he'i chupe.

         - Upéicharõngo nde, trankiloma –he’i chupe-. Reguapytantema ko'ápe reha'arõ ne mano ou nde piári -he'i chupe.

         - ¡Ndetavyraímango nde! -he'i don Vito- ãga che piári ko'ápe ou vove che manóko, che mombyry asẽ arã aha chugui -he'i.

         Upéingo peteĩ ára péicha, oguahẽ peteĩ semána ha pe mitã karia'y hetaiterei hembiapo, ha opyta oke péicha vaka keha peteĩme, la don Vito rógape. Ha upéingo de madrugáda rei opu'ã pe karai ha oho omombáy chupe:

         - Huláno, epáy ha embosako'i chéve che kavaju ha che aviorã -he'i chupe-. Pya'e asẽ arã.

         Ipochy mitã karia'y, ni ndopáy porãi ha:

         - Mba'éreiko ange pyharéma ndeeréi chéve.

         - Nahániri, angete ahecha che képe outaha che piarigua. La kuátro ka'aru oúta che piári che mano -he'i chupe-. Ha asẽta apiã chugui, aháta ko'águi -he'i.

         Ha upépengo, opreparapaite chupe la henda, ombosako'i chupe la ijaviorã entéro. Ha ojupi ha oho heseve, kavaju porã ári. Oho, ohasa kuánto oĩmíva guive, mombyry formálmango oho. Ohasa asaje pyte, ohasa la úna, la do, la tre. Mombyryetereíma.

         La kuátro ka'aru rupi oguahẽ ohóvo peteĩ ysyrýpe. Ha oguahẽvo upépe, opyta. Ndikatúi ohasa. Ndaha'éi ku iporãmbáva, ajépa. Ipypuku. Ha oñepyrũ oho pe y rembe'ýre, ha ojeporeka hína moõ rupipa ikatu ohasa. Ha upéingo oguahẽ peteĩ hendápe, ha pépe vaicha chupe ikatúta ohasa. Ha oike ñepyrũ rehe la henda pe ýpe, opo sapy'a peteĩ ju'i pégui ha omondýi la kavajúpe. Ha ho'a la karai opóvo la henda. Ho'a ha ogueraha pe iñakã peteĩ itáre. Ha pépe omano.

         Ha osẽ pépe Ñandejára ánhel, Ñandejára remimbou ja'éva ñande, opuka puku hese, ha he'i chupe:

         - Nde Vito, nde piko reimo'á che chetavyeterei. Chéko ko'ápente voi roha’arõ hína kuri -he'i chupe
                                                                                                                         Domingo Adolfo Aguilera